نقش دولت الکترونیک در جوامع نوین

شاید امروز دیگر کمتر کسی باشد که قبول نداشته باشد حل مشکلات کلان شهرها به روش سنتی و بدون استفاده از خدمات الکترونیکی ممکن نبوده و همانند بسیاری از کشورها می توان به کمک ارائه خدمات به صورت الکترونیکی، اینگونه مشکلات را برطرف کرد. یعنی لزوم مهندسی مجدد معماری دولت و به عبارت ساده تر گسترش دولت الکترونیک.
در شهر نشینی امروزی، به کارگیری فناوری اطلاعات در بخش های مختلف به منظور افزایش بهره وری و ارتقای سطح خدمات رسانی یک امر ضروری بوده و مهمترین نتیجه این امر، افزایش رضایت مردم خواهد بود; به شرطی که پیاده سازی دولت الکترونیکی به طور صحیح و با موفقیت صورت گیرد. لذا برنامه ریزی دقیق تر برای این امر مهم که در عصر دیجیتال کنونی اجتناب ناپذیر به نظر می رسد; ضروری است.
در جهان امروز هیچ کسب و کار و تجارتی بدون نوآوری و خلاقیت نمی تواند پیشرفت کند. چراکه نیازهای بشر در طول تاریخ هر روز در حال تغییر بوده و نیازهای کنونی با نیازهای ۲۰ سال قبل یا ۲۰ سال بعد کاملا متفاوت است. لذا نیاز به ارتباطات، اطلاعات، زندگی اجتماعی و مجازی، نیاز به پذیرش ریسک بیشتر، تصمیم گیری آگاهانه و ارتقای علمی از جمله نیازهای انسان در هزاره سوم بوده و مفاهیمی چون تجارت الکترونیک، بانکداری الکترونیک و ... بیش از پیش اهمیت یافته است.

یکی از مهمترین فرصت هایی که فناوری های نوین پیش روی جوامع قرار داده، امکان مهندسی مجدد معماری دولت است. استفاده از مهندسی مجدد معماری دولت و سایر امکانات در فرایند حکمرانی، موجب پیدایش واقعیتی به نام دولت الکترونیک شده است. امروزه از دیدگاه اکثر کارشناسان، استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به منظور بهبود کارایی و اثربخشی، شفافیت اطلاعات و مقایسه پذیری مبادلات اطلاعاتی و پولی در درون دولت، بین دولت و سازمان های تابعه آن، بین دولت و شهروندان و بین دولت و بخش خصوصی، دولت الکترونیک اطلاق می شود.
دولت الکترونیکی به معنای اطلاع رسانی و خدمات رسانی به موقع، دقیق و کارا در تمام ساعات شبانه روز، هفت روز هفته و تمامی روزهای سال از طریق وسایل ارتباطی گوناگون مانند تلفن و اینترنت است. لذا دولت الکترونیک یا دولت دیجیتالی به استفاده دولت از فن آوری اطلاعات برای جابجایی اطلاعات بین مردم، سازمان ها، بازار و ارکان دیگر دولتی به منظور بهبود بهره وری گفته می شود. به عبارت دیگر دولت الکترونیک به معنای روش های دیجیتالی مختلفی است که دولت به واسطه آن با شهروندان خود ارتباط برقرار می کند تا از این طریق باعث ایجاد شرایط دسترسی بیشتر مردم به اطلاعات دولتی، بهبود مشارکت مدنی از طریق توانایی بخشی به عموم مردم و کارآمدتر و پاسخگوتر شدن دولت از طریق شفاف تر ساختن فعالیت های آن شود.
در دنیای جدید انتظارات افراد در مورد خدمات و محصولات و نیز نحوه و کیفیت ارائه آن به طور روزافزون در حال تغییر بوده و دولت نیز باید پاسخگوی این نیازها و انتظارات باشد. آنان خواهان این هستند که ساعات کار موسسات دولتی افزایش یابد و هر زمان که خواستند بتوانند کارهای خود را انجام دهند، در صف ها معطل نشوند، خدمات باکیفیت تری دریافت کنند، خدمات و محصولات ارزان تری به دستشان برسد و مواردی از این دست که پاسخگوترین شکل دولت برای این انتظارات در حال حاضر دولت الکترونیک است. البته مفهومی به نام دورکاری که این روزها بیشتر شنیده می شود، مشروط به افزایش سرعت اینترنت در کشور و جبران شکاف دیجیتالی موجود با کشورهای دیگر، تاحدودی در راستای دولت الکترونیک است.

انواع کاربردهای دولت الکترونیک عبارتند از:

• تعامل میان دولت و شهروندان

مهم ترین و گسترده ترین نوع کاربرد دولت الکترونیک، رابطه دولت با شهروندان و بالعکس است. این رابطه شامل اخذ اطلاعات از سوی شهروندان از سازمان های دولتی و ارائه خدماتی از سوی دولت به شهروندان به شیوه الکترونیک است.

• تعامل میان سازمان های دولتی

در این نوع رابطه، سازمان هایی که در زمینه های مختلف به اطلاعات نیاز دارند، می توانند از طریق شبکه های موجود به این اطلاعات دسترسی یافته و خدمات خود را سریع تر به شهروندان ارائه کنند.

• تعامل میان سازمان های دولتی و بخش خصوصی

این نوع رابطه، اولین رابطه ای بود که توسعه پیدا کرد که در این راستا پرداخت مالیات، اخذ آمار و اطلاعات، ارائه تسهیلات و نحوه اخذ مجوزهای مختلف محتوای این نوع تعامل را شکل می دهد.

• تعامل میان دولت و کارمندان دولت

اطلاعات پرسنلی کارکنان، دریافت خدمات پرسنلی و سایر اطلاعات قابل مبادله میان سازمان های دولتی و کارکنان دولت در این چارچوب قرار می گیرند. لذا این چهار نوع کاربرد، ستون های اصلی دولت الکترونیک تلقی شده و در واقع این ارتباطات است که روح دولت الکترونیک را تشکیل می دهد.

نخستین گام برای تحقق دولت الکترونیکی ایجاد زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری یکسان است.
بر همین اساس آنچه در تحقق دولت الکترونیک نقش اساسی دارد، استفاده از ابزارهای متنوع سخت افزاری و نرم افزاری و همچنین قابلیت همزمانی از سخت افزارهای مختلف است. از سوی دیگر باید در نظر داشت از نظر سخت افزاری نیز باصرفه ترین روش در این خصوص استفاده از اینترنت به عنوان ستون فقرات ارتباطات جهان جدید است. زیرا در غیر این صورت ایجاد ستون فقرات و زیرساخت های ارتباطی، هزینه های گزافی طلب می کند که امروزه هیچ کشوری چنین رویکرد غیراقتصادی را پیگیری نمی کند.